Говорите на одржаната промоцијата на тротомното издание „Плодови на духот“ од протојереј-ставрофор, проф. д-р Ацо Гиревски

Послушајте го, браќа и сестри, овојпат најкраткото „евангелско слово“. Денешново слово го нареков „евангелско“ затоа што кога сакав да додадам мои зборови - не можев.  Кога сакав да одземам зборови - повторно не можев.

Ви го пренесувам целосно, онака како го открив во еден запис на епископот Херсонски, Инокентие Борисов, кратко слово, кое вели:

„Еден благочестив пустински испосник требаше нешто да каже на своите браќа, кои ја очекуваа неговата беседа. Обземен од големата чувствителност на човечката ништовност, старецот, наместо некаква поука, извикал: „Браќа, ајде да плачеме!“ И сите паднаа на земјата и плачеа.

Знам, браќа, дека и вие очекувате сега поучни зборови: но мојата уста, несакајќи се затвора кога ќе го видам Господа, кој почива во ковчегот. Кој се осудува да говори кога Он молчи!... И што би можело на вас да ви се каже за Бога и за Неговата правда, за човекот и неговата неправда! Зар овие рани не кажуваат стопати повеќе! Кога тие не се кадри да додирнат; зар ќе додирнат слабите човечки зборови? На Голгота немаше проповед; таму само плачеа и „се удираа во гради“. И пред овој ковчег нема место за говор, туку за каење и солзи.

Браќа, Господ и Спасителот наш е во ковчегот: да се молиме и да плачеме! Амин!“

Фрагмент од Слово 32 на Велики петок (ПЛОДОВИ НА ДУХОТ, ПРАЗНИЧНИ СЛОВА, КНИГА 1)

Добар ден почитувани присутни, дозволете ми топло да ве поздравам на овој ден кога сите заеднички стануваме дел од радоста на професорот Ацо Гиревски

Почитуван архиепископ Охридски и Македонски, Ваше Блаженство г.г .Стефан

Почитуван бискуп Скопски и струмички, монсињор Киро Стојанов

Почитуван г- дин Пепо Леви, претседател на Еврејската заедница во Македонија

Почитуван пастор Лазо Танчев од Евангелско – методистичката црква

Почитуван амбасадор на Руската федерација, Ваша екселенцијо Сергеј Баздникин

Почитувана Светлана Иванова, аташе за култура на Руската Федерација во Македонија

Почитувани митрополити и епископи на Македонската Православна Црква, почитувани декани, продекани, професори, директори, свештеници, почитувани дами и господа,

Денеска ми припадна честа да ја отворам промоцијата на мојот некогашен професор и декан на Православниот Богословски факултет. Кога ќе ви се укаже таква чест, невозможно е, а да не се запрашате, со што ја заслужив оваа чест? Барате објаснувања, се преиспитувате, размислувате и во еден миг доаѓате до одговорот : - Тоа се плодовите на духот, тивко во себе изговарајќи:

-              А мене да не ми даде Господ да се фалам со нешто друго, освен со крстот на нашиот Господ Исус Христос, преку кога за мене светот е распнат, а и јас за светот“

Ги превртувате страниците, ги читате Словата, се навраќате назад низ годините, препознавате дел од проповедите кои сте ги слушнале или читале пред повеќе години и тогаш, полека, тивко и ненаметливо, со секоја нова страница го чувствувате дејството на плодовите на духот.

Плодот на духот проникнат низ љубовта со која е испишан секој збор е првиот бисер од низата која побожно, со многу мудрост и страв Божји се ниже, проткаена напати со разум, напати со знаење кое и дава сила на совеста. Благоста на зборот кој ја отсликува укрепената вера ви носи истовремено: и радост, и мир, и кротост и долготрпеливост... Чудна милост ви ја обзема душата и во тој миг чувствувате исконски порив да ги прегрнете бедните, немоќните, болните, оние кои страдаат... Тоа е мигот кога Бог ви се населува во срцето, а вие ги вкусувате плодовите на духот кој несебично ги дава Св. Дух и нетрпеливо го исчекувате следниот миг, кога повторно ќе ги вкусите плодовите, затоа што : - Кој вкусил, знае колку е благ Господ. Стрепнуваш од страв, од помислата дека со овие помисли се доближуваш до прелестт и продолжуваш со огромна трезвеност да вкусуваш од храната духовна, не заборавајќи да го зачуваш квасецот во својата првобитна форма, затоа што од тој квасец ќе нарасне лебот кој ќе го вкусат нашите чеда.

Ја имав можноста да добијам делче од квасецот растурен низ страниците на тритомното издание на „Плодови на духот’ и грижливо ќе го чувам за да подготвам духовна храна за моите деца и внуци, за сите оние кои ќе почувствуваат глад за Бога. Словата грижливо ќе ги чувам за сите кои се тажни и немоќни, за да црпат сила од нив, како што вели псалмопевецот Давид : -  Боже, Твоето слово е светилка за мојата нога, и светлина на моите патишта“, а истовремено ќе ја исполнам мисијата која авторот ја упатува до сите нас, давајќи ни го на подарок своето дело. Духот на еден човек, на еден професор, на еден ставрофор, на еден татко, сопруг и син останува трајно запишан низ проповедите во кои пребива верата на татковците и дедовците, низ кои дишат пораките и заветите на народните светители и просветители.

Духовното богатство е богатство кое не гние и останува да трае вечно. Во тој контекст, духовното богатство кое проф. д-р Ацо Гиревски денеска го остава во наши раце ќе остане да сведочи гласно за битот, за верата, за духот на еден народ, кој идните генерации треба да го сочуваат негибнат, запазувајќи ги зборовите на Св. Апостол Павле до верните: - Да се одржува единството на Духот и да се оди по новиот пат“, да бидеме „едно тело и еден Дух“, бидејќи: „Еден е Господ, една е верата, едно е крштевањето“.

Мојата порака до сите вас се моќните цитати:

“Радувајте се и веселете се и радоста ваша нека биде полна“

„Молете се постојано, за Господ Бог да ги утеши срцата ваши и да ве утврди во секое слово и добро дело“

 СЛОВО НА АРХИЕПИСКОПОТ ОХРИДСКИ И МАКЕДОНСКИ Г. Г. СТЕФАН 

ПОСЕАНОТО  СТАСАЛО  ЗА  ЖЕТВА

Собрани сме за да претставиме ретко дело во современата македонска богословска книжевност: тритомниот збир на слова на ставрофорниот протопрезвитер д-р Ацо Гиревски, со наслов Плодови на Духот, издадени од Македонската православна црковна општина „Св. Јован Крстител“ во Капиштец и од печатницата „Европа 92“ од Кочани, а по повод седумдесеттиот роденден на нивниот автор.  Во овие три тома се поместени 290 слова, на импресивни 1000 страници! Притоа, секој од томовите е посветен на посебен вид на слова: првиот том содржи 81 празнично слово, вториот се состои од 80 неделни, а третиот е сочинет од 129 пригодни слова. И сето ова, во вистинско време, е голем прилог во скромната литература од оваа област во нашата Македонска Православна Црква.

Мојата радост за појавата на ова ново, слободно можам да кажам – монументално дело, е двојна. Најнапред, како архијереј се радувам што се појавува дело кое на сегашните и на идните поколенија свештенослужители и проповедници ќе им служи како вреден помошен прирачник при подготовките на омилиите и беседите, а на сите жедни за духовна литература ќе им биде душеполезно четиво во кое ќе најдат  разјаснување на Божјото слово и ќе се запознаат со смислата на празниците и со житијата на светиите. Но, воедно, се радувам и затоа што преку ова големо дело на отецот Ацо, гледам како мој соученик од Богословијата ѝ го обзнанува на Црквата својот плоден труд, вредно собиран во речиси полувековното свое служење на нивата Господова.

И да појаснам, со ставрофорниот протопрезвитер Ацо се знаеме повеќе од половина век. Се запознавме пред 56 години, есента во далечната 1969 година, кога, како голобради четиринаесетгодишни момчиња, се запишавме во нашата Македонска православна богословија „Св. Климент Охридски“ во Драчево, како ученици во шестата генерација. Во богословските дни, во некои класови делејќи и иста клупа, а низ сите пет години јадејќи леб на иста маса, слушавме како на македонското духовно поле жетвата е голема, а работници се малку  и учевме како да станеме ловци на луѓе за благовестието , односно како да се подготвиме за Христови пастири кои достојно ќе одговорат на Христовата заповед: Одете и научете ги сите народи, крштевајќи ги во името на Отецот и Синот и Светиот Дух . Потоа, откако со успех ја завршивме Богословијата, отецот Ацо студираше и дипломираше како студент во првата генерација при нашиот тогаш штотуку отворен Православен богословски факултет во Скопје. Со таа наша највисока богословска институција тој го сврза и сиот свој работен век, најнапред како референт, па секретар, а потем, сѐ до пензионирањето, и како неколкудецениски професор. Притоа, во 8 години отецот ја извршуваше и должноста декан, и тоа токму во периодот кога нашиот Факултет беше примен за придружна членка на Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“ во Скопје.

Низ сето тоа време на активно професорско делување, отецот Ацо не ја изоставил и пастирско-мисионерската служба. Впрочем, како добар богослов и познавач на Светото Писмо, тој добро го знаел она Павловото: ...ако проповедам благовестие, тоа не е за моја пофалба: бидејќи тоа ми го налага должностa, а тешко мене ако не го проповедам , како и 58-от канон од Апостолските правила, кој вели дека епископите и презвитерите кои не го подучуваат народот, треба да бидат одлачени и лишени од својот свештен чин!

Затоа, при своето благодарствено слово, по повод добивањето на протојерејски чин од блаженоупокоениот Архиепископ Гаврил, прота Ацо рекол: „Давам ветување за доследност во свештеничкиот позив, дотолку повеќе што, преземајќи ја настaвата по Пастирско богословие на нашиов Православен богословски факултет, пастирско-проповедничката служба ќе ми биде животна определба и моја професионална преокупација“ . И тоа што го ветил  –  гледаме во книгите коишто стојат пред нас  –  еве, е остварено! Знаејќи дека, како што самиот вели во насловот на едно свое слово: „Верата се учи преку проповедта“ , отецот неуморно проповедал на неделни и празнични литургии и на пригодни настани. Тоа најчесто го правел во манастирскиот храм „Св. Јован Крстител“ и во други скопски храмови, но и на други места во Македонија, а и не само во неа, туку и кај нашинците ширум Европа: во Париз, Берлин, Хамбург, Хановер, Дортмунд, Тринген, Лозана, Локарно... Освен литургиските проповеди, во третиот том се вместени слова говорени на венчавки, крштевки, опела, научни симпозиуми, архиепископски црковно-народни собири, како и обраќање во Московската духовна академија, па сѐ до слова при одржувањето на годишните Црковно-народни собири на нашата Американско-канадска епархија, во Колумбос, Охајо и во Сиракјуз, Њујорк.

И во сите тие слова и во сите прилики, на нему својствениот питом и елегантен начин, отецот повикува на живот според Евангелието, односно на живот кој ќе ги донесе плодовите на Духот. Оттаму, на пример, на своите слова при почетокот на академските години на Православниот богословски факултет, тој честопати истакнува дека „вистинската смисла на христијанскиот живот е здобивањето на Светиот Дух“ . Задачата на пастирите и учителите на богословието, пак, како што ќе каже при една свеченост по повод завршениот матурски испит во Македонската православна богословија, е да се учат идните свештенослужители да трагаат по плодовите на Духот .

                А до нив, до плодовите на Духот, се достигнува преку постојан раст во Христа . Затоа проповедите на прота Ацо се секогаш христоцентрични и извираат од Светото Писмо и од ризницата на Светото Предание. Бивајќи потполно оддаден на Црквата, отец Ацо знае дека како пастир и проповедник не треба да кажува ништо свое, туку да ја пренесува вечната вистина на православната вера, односно да го објавува Благовестието за спасението на човекот, преку спознание на вистинскиот Бог. Следствено, проповедничката цел на ставрофорниот протопрезвитер Ацо е онаа која светиот апостол Павле ја сметал за достојно-апостолска и своја: да послужи за поткрепување на верата на Божјите избраници и за спознавање на вистината која води кон благочестие . Така, словата на отец Ацо го запазуваат условот кој од проповедите го изискува еден од најбележитите истражувачи на теоријата на проповедта, познатиот омилитичар и литургист Фундулис, кога вели дека проповедта има две димензии: сознајна димензија, преку која настои да ја потчини секоја мисла кон послушност кон Христа ; и втора димензија, преку која се обидува да ја поттикне човечката волја кон уподобување на Христа и кон учество во Неговиот божествен живот, за секој човек да го направи член на Телото Христово и вистински жител на Неговото Царство .

Затоа кога беседи на светителски празници, отецот повикува не само да ги прославуваме светиите, туку преку примерот на нивниот живот во Христа, да ги подражаваме според нашите сили и можности, и тоа, најдоследно , зашто само подражавајќи ги Божјите светии, тие христолични светила,  ние Му се уподобуваме на Христа.

Во нималку едноставното проповедничко дело, отец Ацо преуспева така што запазува приемчив, разбирлив говор, согласно на зборовите на светиот апостол Павле, кој вели: ...в црква повеќе сакам да кажам пет разбирливи зборови, за да поучам и други, отколку илјадници зборови на непознат јазик . Затоа секогаш и насекаде тој говори кратко, концизно и јасно, со едноставна и аргументирана содржина. Во неговиот обемен беседнички и омилитички труд е видно дека она што ги поучувал многуте генерации на негови студенти во теорија, тој и самиот го применувал на пракса. Затоа ја има придобиено вештината да слови слова коишто, бивајќи упатени до сите, се разбирливи и поучни за сите: и за оние коишто во верата се хранат со мека храна, и за оние коишто можат да вкусат цврста, и за оние коишто се пообразовани, и за оние коишто тоа не се.

                И токму тоа e, можеби, најголемиот од многуте пастирски дарови на отецот професор доктор Ацо – што, подобно на свети апостол Павле, тој во своите беседи умее да биде за сите сѐ, за да спаси колку што е можно повеќемина !

Впрочем, свештенослужителите, според Христовите зборови, треба да се солта на земјата и светлината на светот , зашто само кога народот ги гледа добрите дела на проповедникот, Го прославува Оној за Кого тој им проповеда . И само таквите проповедници успеваат својата паства да ја видат и доведат до тихото пристаниште на Царството Божјо, во кое има мир и радост во Светиот Дух. Затоа е потребно непрестајно да Го молиме Господа во Неговата света нива да испраќа добри работници и добри пастири, коишто и со збор и со дела достојно ќе го проповедаат Словото на вистината, и коишто ќе бидат подготвени и душата да си ја положат за спасението на оние коишто Бог им ги доверил . А авторот на овие три содржајни книги, за кои тој денес вака бројно нѐ собра, се вбројува токму меѓу таквите свештенослужители.

Тој во целиот свој досегашен, и професорски и проповеднички век, се покажа како добар и совесен професор и пастир, кој умееше и да каже и да раскаже, и да опише и да напише. Па, да му посакаме на отец Ацо, пред сѐ, добро здравје и да продолжи и во пензионерските денови да богослужи и да проповеда и она коешто ќе го говори и да го запише, зашто само запишаното слово останува да трае! А познавајќи го како богослужи и како проповеда, да му посакаме да продолжи уште да Му служи на Бога и да Го слави пред верниот народ!

Честитки за досегашниве и, дај Боже, на авторот да му се множат и словата, и книгите и, секако, годините!

 СЛОВО НА АКАДЕМИК КАТИЦА ЌУЛАВКОВА 

Во тритомното издание Плодови на духот на Ацо Александар Гиревски, протојереј-ставрофор, редовен професор на Православниот богословски факултет „Свети Климент Охридски“ и негов поранешен повеќегодишен декан, е претставена неговата проповедна дејност. Проповедништвото, во случајов православното, е облик на беседништво и, како такво, се смета за реторичка практика. Класичната реторика се состои од пофално, политичко и судско беседништво.

Пофалното или свечено беседништво е насочено кон сегашноста и вечниот презент, па оттаму ги слави доблестите и ги објаснува семантичките нијанси на текстовите, сакрални и световни. Политичкото беседништво е свртено кон иднината и затоа неговото доминантно начело е ветувањето, било тоа да е реално или нереално. Судското беседништво, пак, е свртено кон минатото, односно поаѓа од некоја жива приказна, дело или настан случен во минатото.

Пофалното беседништво ги слави и ги открива доблестите, создава величини, поттикнува возвишени мисли и емоции. Политичкото е наменето за широк и повеќеслоен аудиториум, прагматично е, зачнато од властољубие, спакувано во некои идејни концепти и идеали, а основниот интерес му е поврзан со ефектот што има намера да го постигне кај слушателите. Судското беседништво брани или напаѓа и при тоа се служи со аргументи, докази, се повикува на закони и кодекси, мудри мисли и морални поенти.

Главна семиотичка функција на секој вид беседништво е прагматичната. Реториката по тоа се разликува од поетиката, односно беседништвото од книжевноста, чијашто примарна функција е естетската. Па сепак, беседничкиот ефект не би можел да се оствари без минимум естетичност, драматичност и возвишеност, зависно од бројни чинители, затоа што беседничкиот чин сам по себе е сценичен, театрален, устен.

Православното беседништво е (хибридна) комбинација од елементи на трите реторички рода. Во основа е пофално, но изобилува и со поучност и етичност, значи има дидактичка и мисионерска функција, се повикува на параболи, примери и цитати од Светото писмо, а умее и да обвини за грев, да се заканува со Пеколот, да ветува Рај, да проштева, да води од незнаење кон знаење, да потсетува на своите теолошките темели. Проповедта ѝ претходи на причеста, таа е предворје на мистичниот обред на причестување.

Трите тома на Ацо Гиревски се објавени под ист наслов Плодови на духот, со поднаслов Слова 1, Слова 2 и Слова 3, односно првиот том има тематски поднаслов „Празнични слова“, вториот – „Неделни слова“, а третиот „Мисија“ затоа шо во него, како што вели авторот, се содржат Поводните слова (по кој повод и за каква пригода се напишани и кажани). Сите тие се извонреден показ за тоа во каков облик, со каков стил и на каков начин се практикува православното беседништво кај нас, денес, во нашето опкружување.

Наставните предмети што ги држи проф. Гиревски на Православниот богословски факултет го исцртуваат, всушност, хоризонтот на неговиот истражувачки, но и проповеднички интерес: Пастирско богословие, Црковно беседништво, Вовед во теологијата, (Х)агиологија, Современа пастирска теологија, Употребата на Библијата, Христијанското поклоништво, (Х)омилитика. Тие ги исцртуваат основните тематски рамки на неговото творештво кое вклучува проповеди, беседи, слова, свечени беседи, поучни, поздравни и промотивни слова и обраќања, но и огледи, рецензии, прикази, поговори, со други зборови жанрови кои имаат допирни точки со книжевната и книжевно-критичката дејност.  

По кој повод, на која тема и во кој стил се пишувани беседите на Ацо Гиревски?

Во првата група спаѓаат ‘празничните слова’, односно беседите кои се посветени, па и на некој битен начин (се) поврзани, со житието на светителот, со евангелските слова и со богослужбата. Овие слова имаат епидеиктички или пофален стил, па - како такви - се служат со алегории, параболи, метафори при искажувањето на пораката. Севкупниот чин на нивното искажување е перформативен, претпоставува свечена сценографија и возвишена интонација.

Во втората група спаѓаат ‘поучните и поздравните слова’, кои обработуваат и проповедаат морални прашања карактеристични за православната етика и објаснети според христијанскиот религиски кодекс. Како поучни, воспитни и дидактички слова, тие имаат јасен фокус, јасен израз и јасна намена. Нивната препознатлива суштина не ги прави помалку важни за практикувањето на православната вера и за воспоставувањето духовна комуникација со отецот.

Од една страна, православната христијанска матрица има долга, милениумска егзистенција, обнародена и на нашите простори, а од друга, таа матрица или „догма“ негува суптилна врска со мистичното и со чудесното, така што е дискурс наменет за испреплетување на сакралното со профаното. Небесното и земното во овој дискурс создаваат еден свет во којшто постои заемодејствие меѓу нив, што пак ја јакне вербата дека човечкиот живот е духовно патешествие, потрага по просветлување, драма на очовечувањето. Луѓето се дадени со раѓањето, но човекот во нив се создава додека се живи.

Хуманиот аспект на православието има извесна возвишена димензија на сподвижништво кое и профаните ситуации може да ги преобрази во величествени. Постојат бројни примери на жртвување, мачеништво и правење јуначки подвиг за добро на народот, опеани во нашата фолклорна традиција, која има свои симболични допирни точки со православието. Таква е, на пример, приказната за Болен Дојчин  кој, иако во смртна болничка постела, станува од неа и оди во одбрана на своето семејство и својата заедница, одбрана од Злото олицетворено во Црна Арапина. Тој е добра илустрација за јунаштвото кое е дел од нашата колективна меморија, нашиот незаборав. Тоа јунаштво е духовна ѕвезда водилка на македонскиот народ, инспирација за други подвизи и уметнички дела.

Отсекогаш сум мислела дека почетната идеја за моралните вредности е во тесна врска со појавата на религиите. Различни вери и вероисповести даваат различни системи и традиции на морални вредности. Па сепак, сите тие во основа се потрага по божественото во човека. Христијанството на свој чудесен начин ги доловил тие вибрации со збор, во приказна, во богослужение, во молитва, во псалм, во хорско пеење, во обред. И христијанското беседништво, во своите најубави примери, се има воздигнато над ефемерноста, доближувајќи се до уметноста. Реториката и поетиката, значи, не се туѓи една на друга, напротив. 

Авторот на овие православни слова и самиот, професорот Ацо Гиревски, во својот увод кон првиот том на Тритомникот, истакнува дека „уште како млад свештенослужител узна(л) дека богослуженијата во храмот се нераздвојни од христијанската црковна поука...“ (2025, 9). Тој е свесен за моќта на проповедта во ширењето и во опстанокот на православната вера, а тоа значи – за одржување на контактот со верниците, со паствата. Тој не ја прикрива таа улога на проповедта.

Проповедништвото, значи, има двојна улога: да има влијание врз паствата, врз постојните и можните верници, да послужи дури и како „прирачник (настолна книга) на младите свештеножители при нивната подготовка за проповед“ (2025, Том 1, с. 11), но и да го негува психо-менталниот контакт со небесното и неговите евангелски олицетворенија и учења. Тој ја промовира во својата пракса идејата дека добрата проповед претставува „пројава на Духот и силата“ (2025, 9), ако под сила се подразбере „вишата сила“ на небесата, на вселената, на совршениот, умен и заумен Космосот, кој и самиот, етимолошки, како збор, значи, ред, склад, хармонија.

Беседничкото наследство што ни го остава на дар професорот Гиревски е во значаен дел посветено на „Столбовите на Православието“, како и на македонските народни „светии и просветители“ (2025, 1, 20). Тука посебно треба да биде спомнат Св. Климент Охридски, како „основоположник на нашата црковно-народна проповед“, но и Светите Кирил и Методиј и Свети Наум Охридски чудотворецот, меѓу другите. Гиревски со право укажува на континуитетот во практикувањето и создавањето на христијанското, подоцна православно проповедништво.

Од таа перспектива погледнато, христијанското проповедништво има долга милениумска традиција на тлото на Македонија, меѓу македонските верници, независно од нивното етничко потекло. Таа традиција е призната во пошироки европски црковни и културни рамки и како древна, и како влијателна, по однос на народната духовност, писменост, јазична и духовна култура.

Би требало да се подвлече и наративниот карактер на проповедите и словата на професорот Гиревски. Приказната вградена во проповедта има, всушност, втемелувачки карактер. Библиската приказна, како облик на библиски мит(ос) е рефлексија на христијанскиот Логос. Таа е еден од најпрепознатливите аспекти на проповедите, затоа што се повикува на значајни и интересни христијански содржини, знаења и искуства, ги оживотворува истите, актуализирајќи ги во современ контекст, во дадениот црковен ритуал, во комуникацијата со верниците присутни на литургијата. Такви се приказните за воведението на Пресвета Богородица, за свети Георгиј Победоносец, за Бадник, за Лазаревата сабота, за света Злата Мегленска и св. Јоаким Осоговски, св. Илија, т.е. нашиот Илинден...

Книгите, како овие три (книги) на професорот Гиревски, ја покажуваат приврзаноста на македонските народни култови со христијанските светители и величини. Таа приврзаност се огледа и во христијанската култура која има и народни обележја, не затоа што таа „популаризација“ и понижена и профанизирана светата христијанска матрица, туку затоа што верниците ширум Македонија ја прифатиле верата како своја, ја внеле во својот дом, станала дел од нивниот живот, ги преобразила и ја обележала, на православен начин, нивната духовна потреба за ритуализација на вероисповедта. Ритуалот ѝ дава социјална димензија на верата и на нејзиното практикување. Ритуалот е начин да се разбере метафизичката димензија на верата на достапен и допирлив начин. Народните православни обреди спаѓаат во редот на најефикасните начини да се одржи христијанството кај нас, во некои епохи како идентитетски белег, во некои како рефлексија на креативниот дух на народот, некогаш и како начин да се сочува душевното здравје, како моќна колективна и индивидуална терапевтска практика.

Севкупната македонска културна традиција од христијанизацијата до 19 век, излегува од тесните црковни рамки и токму поради тоа нашата Црква, видена во очите на Охридската архиепископија, не е само религиско светилиште туку и образовно, јазично, книжевно, ликовно, музичко, преведувачко и филозофско (светилиште). Уметноста и религијата во нашата културна историја се интимно поврзани и, затоа, легитимно e да се разгледуваат во корелација, а не само одвоено. Ни црковното, ни културното наследство е одвоено од уметничкото. Црковното и уметничкото наследство се неделиви. Нивната историја е поврзана. Уметноста и духовноста се една целина. Нивното постоење било и ќе биде и во иднина поврзано, без оглед на тоа што ќе има осцилации и варијации. Нашите цркви и манастири се еклатантен пример за тоа дека биле средиште на високата уметност низ вековите.

Сè си има свое време и свое место, уважени, па така и трите книги на Ацо Гиревски го дочекаа своето време во годината кога тој го обележува својот 70 роденден. Објавувајќи ги своите слова и други текстови во еден вид „одбрани дела“, тој ја дава на показ структурата на својата дејност и личност. Во таа структура, имено, се поврзани неговата свештеничка, неговата универзитетско-наставна и неговата истражувачка димензија. Трите заедно ја сочинуваат и ја дефинираат неговата мисија и му даваат смисла на неговото постоење.

Од книгите како овие три на Ацо Гиревски сфаќаме дека словата и беседите не се само за слушање, иако тоа им е првенствената намена. Добро е и пожелно тие и да се читаат. И како пренесено искуство, и како знаење, и како радост.